همودیالیز و کاربرد ان :
همودیالیز یک روش حیاتی برای بیماران مبتلا به نارسایی کلیوی است که نیاز به تصفیه خون خارج از بدن دارند. دو روش اصلی برای دسترسی عروقی در این فرآیند، فیستول شریانی-وریدی (AV Fistula) و پرمیکت (Permcath) هستند. این مقاله به تفاوتهای این دو روش، تعریف پرمیکت، کاربردها، فرآیند پرمیکتگذاری، فرق پرمیکت و فیستول ، و جزئیات پرمیکت اطفال میپردازد.
پرمیکت و فیستول دو روش دسترسی عروقی هستند که برای همودیالیز در بیماران مبتلا به نارسایی کلیوی استفاده دارد. پرمیکت یک کاتتر است که در ورید مرکزی قرار میگیرد، در حالی که فیستول با اتصال جراحی شریان و ورید ایجاد میگردد. در این مقاله، تفاوتهای بین این دو روش، از جمله مزایا، معایب، روشهای قرار دادن و ملاحظات خاص در مورد پرمیکت اطفال را بررسی خواهیم کرد.
پرمیکت چیست؟
پرمیکت یک کتتر همودیالیز دائمی است که برای دسترسی طولانیمدت به عروق مرکزی بدن (مانند ورید ژوگولار یا فمورال) استفاده دارد. این لوله پلاستیکی نرم با روش جراحی زیر پوست تونلگذاری و به دستگاه دیالیز متصل میگردد تا خون بیمار را تصفیه کند.در ادامه مطلب فرق پرمیکت و فیستول به جزییات پرمیکت دیالیز میپردازیم.
پرمیکت برند ارو و بارد امریکا از برند های مطرح بازارند.
کاربردهای پرمیکت:
- بیماران مبتلا به نارسایی کلیوی مزمن که نیاز به دیالیز بلندمدت (معمولاً بیش از یک سال) دارند.
- بیمارانی که عروق محیطی مناسبی برای ایجاد فیستول ندارند.
- استفاده در فرآیندهای پزشکی مانند پلاسمافِرِزیس یا تزریق داروهای خاص.
ساختار پرمیکت دیالیز:
- دارای دو لومن (کانال) برای خروج و بازگشت خون.
- مجهز به کاف ضد عفونی برای کاهش خطر جابجایی و عفونت.
- سایزبندی متنوع: ۱۹–۲۷ سانتیمتر برای بزرگسالان و ۱۲–۱۵ سانتیمتر برای اطفال.
فرآیند پرمیکت گذاری چگونه است؟
یک عمل جراحی است که در اتاق عمل تحت بیهوشی عمومی یا بیحسی موضعی انجام میگیرد:
۱. انتخاب ورید مرکزی: معمولاً ورید ژوگولار (گردن) یا فمورال (ران).
۲. تونلگذاری زیر پوست: کتتر از طریق دو سوراخ کوچک در پوست عبور و به ورید متصل میگردد
۳. تأیید جایگذاری: با استفاده از تصویربرداری اشعه ایکس یا سونوگرافی.
۴. اتصال به دستگاه دیالیز: پرمیکت پس از ۲۴–۴۸ ساعت قابل استفاده است.
عوارض احتمالی استفاده از پرموکت :
- عفونت (۲۱٪ موارد)، جابجایی کتتر (۳۷٪)، ترومبوز (۱۷٪).
- خونریزی یا آسیب به بافتهای اطراف.
تفاوت پرمیکت و شالدون :
شالدون (Shaldon) یک کتتر موقت برای همودیالیز اورژانسی یا کوتاهمدت است و تفاوتهای کلیدی با پرمیکت دارد:
| ویژگی | پرمیکت | شالدون |
|---|---|---|
| مدت استفاده | بلندمدت (ماهها تا سالها) | کوتاهمدت (روزها تا هفتهها) |
| محل قرارگیری | وریدهای مرکزی (گردن/ران) | وریدهای مرکزی یا محیطی |
| سایز | بزرگتر (۱۹–۲۷ سانتیمتر) | کوچکتر (۱۶–۲۰ سانتیمتر) |
| کاربرد | دیالیز دائم | دیالیز اورژانسی/ICU |
| نصب | نیاز به جراحی | نصب سریع بدون جراحی |
شالدون معمولاً در بیماران بخش مراقبتهای ویژه (ICU) یا موارد حاد کلیوی استفاده دارد
پرمیکت اطفال:
پرمیکتهای مخصوص کودکان با سایزهای کوچکتر (۱۲–۱۵ سانتیمتر) و طراحی انعطافپذیر برای تطابق با آناتومی بدن اطفال است.
- موارد استفاده: کودکان مبتلا به نارسایی کلیوی مادرزادی یا بیماریهای مزمن.
- چالشها: نیاز به مراقبت دقیقتر برای جلوگیری از جابجایی یا عفونت.
فیستول شریانی-وریدی (AV Fistula):
فیستول یک اتصال جراحی بین سرخرگ و سیاهرگ است که جریان خون را برای دیالیز افزایش میدهد. برخی پزشکان از گرفت عروقی یا همان رگ مصنوعی برای اتصال شریان و ورید در ناحیه استفاده میکنند.
- کاربرد: بیماران نیازمند دیالیز بلندمدت با عروق سالم.
- مزایا: کاهش عفونت و ماندگاری بیشتر نسبت به کتترها.
- معایب: نیاز به ۶–۸ هفته برای بلوغ فیستول قبل از استفاده.
فرق پرمیکت و فیستول :
در مطلب (فرق پرمیکت و فیستول ) باید بگوییم که هر دو روشهای مؤثری برای دسترسی عروقی در همودیالیز هستند، اما انتخاب بین آنها به عوامل زیر بستگی دارد:
- مدت نیاز به دیالیز: پرمیکت برای بلندمدت، فیستول برای بسیار بلندمدت (سالها).
- وضعیت عروق بیمار: فیستول نیاز به عروق سالم دارد.
- سرعت آمادهسازی: پرمیکت سریعتر قابل استفاده است.
-
فرق پرمیکت و فیستول:
- در مورد فرق پرمیکت و فیستول و انتخاب روش انتخابی شرایط بیمار بسیار مهم است.
| ویژگی | فیستول | پرمیکت |
|---|---|---|
| نوع دسترسی | داخلی (اتصال عروقی) | خارجی (کتتر) |
| زمان آمادهسازی | ۶–۸ هفته | ۲۴–۴۸ ساعت |
| عفونت | کمتر | بیشتر |
| محدودیت حرکتی | دارد (مثلاً عدم فشار روی دست) | ندارد |
مراقبت از پرمیکت:
- پیشگیری از عفونت: شستشوی روزانه با آب و صابون، استفاده از پانسمان ضد آب، و بررسی علائم قرمزی/تب.
- جلوگیری از لخته: شستشوی لومنها با هپارین.
- پرهیز از فعالیتهای سنگین: برای کاهش خطر جابجایی.
مقایسه جامع فرق پرمیکت و فیستول:
| ویژگی | پرمیکت | فیستول |
|---|---|---|
| نوع دسترسی | کاتتر | اتصال جراحی شریان و ورید |
| مدت زمان استفاده | کوتاهمدت تا میان‌مدت (حداکثر 2 سال)1 | بلندمدت |
| خطر عفونت | بیشتر5 | کمتر2 |
| نیاز به جراحی | دارد (برای قرار دادن و برداشتن)1 | دارد (برای ایجاد و اصلاح)3 |
| زمان آمادهسازی | فوری | چند هفته تا چند ماه3 |
| عوارض | عفونت، لخته شدن خون، جابجایی کاتتر5 | تنگی، لختگی خون، سندرم دزدیدن خون5 |
| هزینه | هزینه اولیه بالاتر، اما ممکن است در بلندمدت اقتصادی‌تر باشد زیرا نیاز به تعویض مکرر ندارد2. | هزینه اولیه پایین‌تر، اما نیاز به مراقبت و احتمالاً اصلاح دارد2. |
| راحتی بیمار | درد کمتر ناشی از تزریق سوزن، اما نیاز به مراقبت از کاتتر دارد2. | عدم نیاز به جسم خارجی، اما ممکن است در ابتدا ناراحت‌کننده باشد3. |
| چند منظوره بودن | امکان استفاده برای درمان‌های مختلف2. | عمدتاً برای همودیالیز3. |
پرمیکت اطفال چیست؟
پرمیکت اطفال یک نوع کاتتر وریدی مرکزی است که برای همودیالیز در کودکان استفاده دارد. این کاتتر به صورت استریل و از جنس پلاستیک است و تحت بیهوشی عمومی در قفسه سینه کودک و زیر استخوان ترقوه قرار داده میگیرد.
پرمیکت در رگ خونی گردن (معمولاً ورید ژوگولار) قرار میگیرد و انتهای آن در سمت راست قلب (در دهلیز راست) قرار دارد1. این لاین زیر پوست قرار میگیرد و در قسمت بالای قفسه سینه از بدن خارج میگردد
.هدف از استفاده از پرمیکت اطفال:
پرمیکت اطفال به عنوان یک دسترسی عروقی برای انجام همودیالیز در کودکان مبتلا به نارسایی کلیوی مزمن مورد استفاده قرار میگیرد. هدف از همودیالیز، تصفیه خون و حذف مواد زائد و مایعات اضافی از بدن است، که توسط کلیه‌های سالم انجام میگیرد. پرمیکت امکان دسترسی سریع و بدون سوزن به جریان خون را فراهم می‌کند و لومن‌های بزرگ آن اجازه می‌دهند تا حجم زیادی از خون به سرعت و با خیال راحت از بدن کودک به دستگاه دیالیز و بالعکس منتقل گردد. این کاتتر به عنوان یک پل ارتباطی در طول دوره بلوغ فیستول یا به عنوان یک دسترسی عروقی بلندمدت برای همودیالیز، افروزیس یا انفوزیون عمل می‌کند.
ویژگی‌های پرمیکت اطفال:
پرمیکت اطفال دارای ویژگی‌های خاصی است که آن را برای استفاده در کودکان مناسب می‌سازد:
- جنس: از مواد نرم و سیلیکونی است.
- طراحی: دارای لومن‌های دایره‌ای است که امکان جریان خون با سرعت متوسط 400 میلی‌لیتر در دقیقه را فراهم می‌کند و فشار خون شریانی و وریدی را پایین نگه می‌دارد.
- طول: در اندازه‌های مختلفی برای مطابقت با آناتومی کودکان در دسترس است3. معمولاً طول آن ۸، ۱۰ و ۱۲ سانتیمتر است.
- دو لومن: دارای دو لومن است که امکان خروج خون از بدن و بازگشت همزمان آن را فراهم می‌کند.
- کاف: دارای یک کاف کوچک از جنس مواد است که در زیر پوست قرار دارد و قابل مشاهده نیست. این کاف به بدن کمک می‌کند تا بافت اسکار تشکیل دهد که لاین را در جای خود نگه می‌دارد و به جلوگیری از عفونت کمک می‌کند1.
نحوه کارگذاری پرمیکت اطفال:
پرمیکت اطفال تحت بیهوشی عمومی در بیمارستان قرار میگیرد. مراحل کارگذاری شامل موارد زیر است:
- ایجاد یک برش کوچک در قفسه سینه، درست زیر استخوان ترقوه.
- وارد کردن کاتتر به ورید خونی در گردن (معمولاً ورید ژوگولار).
- هدایت کاتتر به سمت راست قلب (دهلیز راست).
- قرار دادن لاین زیر پوست، به طوری که در قسمت بالای قفسه سینه از بدن خارج گردد.
- بخیه زدن قسمت بیرونی لاین برای کمک به ثابت نگه داشتن آن در حین بهبودی1.
مراقبتهای بعد از کارگذاری پرمیکت اطفال:
مراقبت صحیح از پرمیکت اطفال هم در بیمارستان و هم در خانه بسیار مهم است1. این مراقبت‌ها به کاهش خطر عفونت و سایر عوارض کمک میکنند:
- جلوگیری از فعالیتهای سنگین: کودک باید به مدت 2 هفته پس از قرار دادن لاین از رفتن به مدرسه خودداری کند و از انجام هرگونه ورزش سنگین خودداری کند1.
- بررسی علائم عفونت: بررسی روزانه محل خروج لاین از نظر علائم عفونت مانند قرمزی، تورم، درد، خون یا چرک1.
- مراقبت از پانسمان: تمیز و خشک نگه داشتن پانسمان اطراف محل خروج1.
- جلوگیری از کشیدگی: جلوگیری از کشیدگی کاتتر پرموکت1.
- بستن گیره‌ها و درپوش‌ها: اطمینان از بسته بودن گیره‌ها و درپوش‌ها در زمانی که از لاین استفاده نمی‌شود1.
- شستشوی مسیر: شستشوی مسیر پرمیکت با محلول هپارین1.
عوارض پرمیکت اطفال:
استفاده از پرمیکت اطفال ممکن است با عوارضی همراه باشد، از جمله:
- عفونت: یکی از شایع‌ترین عوارض استفاده از پرمیکت، عفونت است1. علائم عفونت شامل تب، لرز، درد، قرمزی، تورم و ترشح در محل خروج لاین است1.
- لخته شدن خون: لخته شدن خون در کاتتر می‌تواند جریان خون را مسدود کند و باعث اختلال در همودیالیز گردد4.
- جابجایی کاتتر: کاتتر ممکن است از محل خود جابجا شود و نیاز به جراحی مجدد داشته باشد3.
- تنگی ورید مرکزی: استفاده طولانی مدت از پرمیکت می‌تواند منجر به تنگی ورید مرکزی گردد2.
چه زمانی باید با پزشک تماس گرفت؟
در صورت مشاهده هر یک از علائم زیر، باید فوراً با پزشک تماس گرفته شود1:
- تب 38 درجه سانتیگراد و بالاتر، لرز یا لرزیدن
- درد، خارش یا تورم پوست اطراف محل خروج لاین
- خون یا چرک زیر پانسمان اطراف محل خروج لاین
- سفتی یا عدم حرکت گردن، شانه یا بازو در سمتی که لاین قرار داده شده است
جایگزین‌های پرمیکت اطفال:
در برخی موارد، ممکن است از روشهای دیگری به جای پرمیکت برای دسترسی عروقی در کودکان استفاده دارد، از جمله:
- فیستول شریانی وریدی (AVF): اتصال جراحی بین شریان و ورید6.
- گرافت شریانی وریدی (AVG): استفاده از یک لوله مصنوعی برای اتصال شریان و ورید6.
در صورت علاقه به دانستن بیشتر فرق پرمیکت و فیستول کلیک کنید.